Xitoy yakshanba kuni AQSh prezidenti Donald Trampning Xitoy mahsulotlariga nisbatan yangi tariflarini “ikkiyuzlamachilik” deb atadi hamda noyob yer elementlari va ularni qayta ishlash uskunalariga eksport cheklovlarini himoya qildi, biroq AQSh mahsulotlariga yangi bojlar joriy etmadi. Bu haqda Reuters agentligi ma’lum qildi.
Tramp juma kuni Pekinning yangi eksport nazoratlariga javoban Xitoydan AQShga yo‘naltirilgan tovarlarga 100 foizlik qo‘shimcha tarif joriy qildi va 1-noyabrdan kuchga kiruvchi dasturiy ta’minot eksportiga yangi cheklovlarni e’lon qildi. Bu qaror Uoll-Stritda xavotir uyg‘otdi, texnologik kompaniyalar aksiyalari tushdi va Xitoyning noyob yer materiallari ishlab chiqarishiga bog‘liq xorijiy kompaniyalar orasida noaniqlik kuchaydi.
Xitoyning javobi
Xitoy Savdo vazirligining yakshanba kungi bayonoti Trampning Truth Social’dagi tanqidlariga birinchi rasmiy javob bo‘ldi. Pekin ta’kidlashicha, Xitoyning eksport nazoratlari Madridda o‘tgan ikki tomonlama muzokaralardan so‘ng AQSh tomonidan ko‘rilgan bir qator dushmanona choralarga javoban qabul qilingan.
Bayonotda AQShning xitoy kompaniyalarini qora ro‘yxatga qo‘shgani, shuningdek Xitoy bilan bog‘liq kemalarga port to‘lovlari joriy etgani eslatib o‘tildi.
“AQShning bu harakatlari Xitoy manfaatlariga jiddiy zarar yetkazdi va ikki tomonlama iqtisodiy munosabatlarga salbiy ta’sir ko‘rsatdi,” — deyiladi vazirlik bayonotida.
Xitoy o‘z eksport cheklovlarini harbiy maqsadlarda foydalanilayotgan materiallarga nisbatan xavfsizlik choralari sifatida asoslab, ularni AQSh harakatlariga bevosita javob deb atashdan tiyildi.
“Xitoy savdo urushini xohlamaydi, lekin undan qo‘rqmaydi. Agar AQSh o‘z yo‘lini o‘zgartirmasa, biz zarur choralarni ko‘ramiz,” — deyiladi vazirlik bayonotida.
Muzokaralar uchun eshik ochiqligicha qolmoqda
Tahlilchilarning fikricha, Pekinning darhol javob chorasi ko‘rmaganligi tomonlar o‘rtasida keskinlikni yumshatish bo‘yicha muzokaralarga yo‘l ochib berishi mumkin.
“Xitoy o‘z choralarining sababini aniq bayon qilib, muzokaralarga yo‘l qoldirdi. Endi navbat AQShda,” — dedi GreenPoint kompaniyasi rahbari Alfredo Montufar-Helu.
Biroq Hutong Research shuni ta’kidladi: agar Pekin Trampning 100 foizlik tariflariga javob bermasa, bu Xitoy Tramp bilan uzoq muddatli bitimga ishonmayotganini anglatishi mumkin.
Eksport cheklovlari — taqiq emas
Xitoy Savdo vazirligi Trampning “Pekin dunyoga iqtisodiy bosim o‘tkazmoqda” degan bayonotini rad etdi.
“Xitoyning eksport nazoratlari eksport taqiqi emas. Qoidalarga muvofiq fuqarolik maqsadlaridagi so‘rovnomalar tasdiqlanadi, shuning uchun korxonalar xavotir olmasin,” — deyiladi bayonotda.
Xitoy hozirda dunyo bo‘yicha qayta ishlangan noyob yer elementlarining 90 foizdan ortig‘ini ishlab chiqaradi. Ushbu 17 ta element elektr avtomobillar, samolyot dvigatellari va harbiy radarlar uchun muhim ahamiyatga ega.
So‘nggi cheklovlarga ko‘ra, holmiy, erbiy, tuliy, yevropiy va ytterbiy kabi besh yangi element ham ro‘yxatga kiritilgan.
Shu bilan, Pekin global bozorlarga tinchlik signali yuborishga urinmoqda: eksport nazoratlari siyosiy bosim vositasi emas, balki xavfsizlik chorasi ekanini ta’kidlamoqda.
